Czy agentowi przysługuje prawo do uzyskania prowizji po rozwiązaniu umowy agencyjnej?
Efektywne wykonywanie umowy agencyjnej polega przede wszystkim na zawiązywaniu nowych umów na rzecz przedsiębiorcy dającego zlecenie. Jednak każda, nawet najlepsza umowa agencyjna, prędzej czy później dobiega końca. Przy czym rozwiązanie umowy agencyjnej nie oznacza, że dający zlecenie przestaje czerpać profity z pracy agenta. Dlatego po rozwiązaniu tej umowy agentowi nadal może należeć się prowizja. W jakich okolicznościach agent ma prawo do jej uzyskania? Kwestie te wprost reguluje Kodeks cywilny.
Charakter umowy agencyjnej – najważniejsze informacje
Umowa agencyjna łączy przedsiębiorców. Zgodnie z Kodeksem cywilnym jej stronami mogą być jedynie podmioty prowadzące działalność gospodarczą, które występują w roli agenta oraz dającego zlecenie. Agentem może być podmiot – zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna oraz jednostka organizacyjna posiadająca jedynie zdolność prawną – który w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa zobowiązuje się do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie. Z kolei dającym zlecenie może być tylko przedsiębiorca, bez względu na to, w jakiej formie organizacyjno-prawnej działa.
Umowa agencyjna ma charakter stały, ale nie oznacza to, iż musi być ona zawarta bezterminowo czy też, że nie może zostać ona rozwiązana. Wręcz przeciwnie, a jak się zaraz okaże rozwiązanie umowy agencyjnej poważnie rzutuje na rozliczenia na linii były agent-dający zlecenie. W końcu umowa agencyjna zawsze ma charakter odpłatny, co oznacza, że agent działa za wynagrodzeniem.
Minimalne terminy wypowiedzenia umowy agencyjnej są następujące: umowa zawarta na czas nieoznaczony może być wypowiedziana na miesiąc naprzód w pierwszym roku, na dwa miesiące naprzód w drugim roku oraz na trzy miesiące naprzód w trzecim i następnych latach trwania umowy.
Prowizja należna agentowi
Najlepszym rozwiązaniem jest jak najbardziej precyzyjne ustalenie w samej umowie agencyjnej kwestii wynagrodzenia, w tym prowizji agenta, jeśli została ona przewidziana. W umowie można zastrzec także, w jakich sytuacjach jedna ze stron będzie uprawniona do rozwiązania umowy agencyjnej. Niezależnie od tych postanowień, w sprawach nieuregulowanych w umowie mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego, a z przepisów tych wynika, że prowizje dla agentów należą się także po rozwiązaniu umowy agencyjnej.
Kodeks cywilny stanowi, że agent może żądać prowizji od umów zawartych w czasie trwania umowy agencyjnej, jeżeli do ich zawarcia doszło w wyniku jego działalności lub jeżeli zostały one zawarte z klientami pozyskanymi przez agenta poprzednio dla umów tego samego rodzaju. Ustawodawca uregulował także sytuacje, w której agent otrzymał wyłączność w odniesieniu do oznaczonej grupy klientów lub obszaru geograficznego. Jeżeli w zakresie wyłączności została zawarta jakaś umowa nawet bez pośrednictwa agenta (wyłącznego), to agent ten nabywa prawo do prowizji od tak zawartej umowy. Dlatego przedsiębiorca dający zlecenie ma obowiązek zawiadomić agenta o fakcie zawarcia umowy. Dzięki temu agent może uwzględnić prowizję należną z tytułu umowy zawartej bez jego pośrednictwa w rozliczeniu z dającym zlecenie przedsiębiorcą.
Rozwiązanie umowy agencyjnej a prowizja
Kiedy jednak agentowi przysługuje prawo do uzyskania prowizji po rozwiązaniu umowy agencyjnej? Odpowiedź na to pytanie znajduje się w art. 7611 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim po rozwiązaniu umowy agencyjnej agent ma prawo żądać prowizji, jeżeli w wyniku jego działalności propozycję zawarcia umowy dający zlecenie lub agent otrzymał od klienta przed rozwiązaniem umowy agencyjnej. Ponadto, agent po rozwiązaniu umowy agencyjnej ma możliwość żądania prowizji, gdy do zawarcia transakcji na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy doszło w przeważającej mierze w wyniku działalności tego agenta z okresu trwania umowy agencyjnej. Warunek ten musi zostać jednak spełniony w rozsądnym czasie od rozwiązania umowy agencyjnej. Tym samym zawsze nawiązanie umowy z klientem przez przedsiębiorcę dającego zlecenie musi być wynikiem działalności agenta i pozostawać z nią w związku przyczynowo-skutkowym. Gdyby doszło do postępowania sądowego pomiędzy agentem a dającym zlecenie o wypłatę prowizji po zakończeniu umowy agencyjnej, sąd z pewnością będzie wnikliwie analizował te okoliczności.
Dla nabycia przez agenta prawa do prowizji po rozwiązaniu umowy agencyjnej nie ma znaczenia sposób tego rozwiązania. W orzecznictwie sądów dominuje bowiem pogląd, zgodnie z którym prawo do prowizji odnosi się zarówno do rozwiązania umowy agencyjnej na mocy zgodnego oświadczenia agenta i dającego zlecenie, jak i w wyniku wypowiedzenia dokonanego tylko przez jedną ze stron tego stosunku prawnego. Stąd dla określenia, czy agentowi przysługuje prawo do uzyskania prowizji po rozwiązaniu umowy agencyjnej, drugorzędne znaczenie mają powody rozwiązania umowy agencyjnej. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy do rozwiązania umowy doszło w wyniku zaniedbania przez agenta swoich obowiązków. Wówczas może on stracić szanse na prowizję po zakończeniu współpracy na podstawie umowy agencyjnej.
aplikant radcowski